Του ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ*
Σύμφωνα με τον Γ. Λούλη, «κόμματα που πετυχαίνουν να κυριαρχήσουν (δηλαδή να κερδίσουν άνω της μίας θητείας), έχουν απέναντί τους προβληματικούς αντιπάλους» (ΕΤ, 9.9.07). Η αναμέτρηση δύο «προβληματικών αντιπάλων» την περασμένη Κυριακή οδήγησε στη νίκη του λιγότερο «προβληματικού».
Οδήγησε, επίσης, στην άτακτη μετακίνηση περίπου 15% του συνολικού εκλογικού σώματος προς πάσα κατεύθυνση, με κύριους ωφελημένους την Αριστερά και το ΛΑΟΣ. Επιβεβαιώθηκαν, έτσι, οι τάσεις που κατεγράφησαν για πρώτη φορά περίπου ένα χρόνο μετά τις εκλογές του 2004 και δεν διαψεύστηκαν έκτοτε: δυσθυμία απέναντι στα δύο μεγάλα κόμματα, αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να συγκροτήσει μια πειστική και προγραμματικά επιθετική αντιπολίτευση, ενίσχυση των μικρότερων κομμάτων.
Η Αριστερά, έπειτα από χρόνια περιθωριοποίησης, κατέχει πλέον μια ισχυρότερη θέση στο πολιτικό σύστημα. Η τάση ενίσχυσής της, που καταγράφεται για το ΚΚΕ ήδη από το 2005, επιταχύνθηκε έντονα μετά τις πυρκαγιές της Πάρνηθας, με κύριο ωφελημένο το ΣΥΝ, και εντάθηκε περαιτέρω μετά την τελευταία οικολογική καταστροφή στην Ηλεία και Εύβοια.
Η Αριστερά, η οποία διαθέτει ένα πιο δουλεμένο οικολογικό προφίλ (ιδιαίτερα εκείνη που εκπροσωπείται από το ΣΥΡΙΖΑ) και δεν φέρει κυβερνητικές αμαρτίες στον τομέα αυτό, επωφελήθηκε από μια συγκυρία ιδιαίτερα ευνοϊκή γι' αυτήν. Ωφελήθηκε, επίσης, από το εκπαιδευτικό κίνημα, το οποίο, ανεξαρτήτως της συζήτησης (που δεν θα τελειώσει ποτέ) ως προς την ορθότητα των στόχων του, ευνοεί φύσει τις δυνάμεις που είτε έχουν ιστορικά μια σταθερή παρουσία σε αυτό είτε εκπροσωπούν καλύτερα και περισσότερο από άλλες την έννοια του «δημόσιου χώρου» στην εκπαίδευση.
Στη βάση του πλήγματος αξιοπιστίας, που έχει υποστεί ο λεγόμενος «δικομματισμός», βρίσκεται βέβαια το «κοινωνικό ζήτημα». Οι ανισότητες και οι εκτεταμένοι θύλακοι φτώχειας, η οριακή οικονομική θέση του 40% τουλάχιστον της ελληνικής κοινωνίας, η πίεση που υφίσταται ένα σημαντικό τμήμα των μεσαίων τάξεων, έχουν συμβάλει στην υπονόμευση της σχέσης του πολίτη με τα δύο κόμματα διακυβέρνησης της χώρας.
Δεν είναι, κατά τη γνώμη μας, τυχαία ούτε κενή περιεχομένου η τάση των δύο μεγάλων κομμάτων, και στην προεκλογική εκστρατεία του 2004 και σε εκείνη του 2007, να διαγωνίζονται σε υποσχέσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των οικονομικών δυσκολιών των περισσότερο εκτεθειμένων ομάδων του πληθυσμού (η συνήθης κριτική περί «παροχολογίας» υποτιμά την ικανότητα των κομμάτων κυβερνητικής κλίσης να «αφουγκράζονται» την κοινωνική πραγματικότητα). Ωστόσο, τα προβλήματα αυτά, παρόντα επί μακρόν στην ελληνική κοινωνία, δεν προκάλεσαν παρά μόνον τώρα αξιόλογες εκλογικές μετατοπίσεις.
Τώρα, που το έλλειμμα αξιοπιστίας ταρακουνάει το ΠΑΣΟΚ, τώρα που οι πυρκαγιές έδειξαν σε όλη την κοινωνία την καταστροφική δύναμη του αναποτελεσματικού και ελάχιστα επαγγελματικού κρατικού μηχανισμού, που συγκροτήθηκε σταδιακά με συνευθύνη των δύο κυβερνητικής κλίσης κομμάτων.
Η σημερινή δυναμική του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ δεν οφείλεται τόσο στο κοινωνικό ζήτημα όσο στις νέες θεματικές (οικολογική καταστροφή), σε θεματικές εξαιρετικά «χαρακτηριστικές» του ελληνικού μοντέλου ανάπτυξης (όπως η αναξιοπιστία και αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού), και, σε ένα μικρότερο βαθμό, στο κλασικό θέμα κάθε αριστερής ατζέντας, την παιδεία.
Δεν είναι συνεπώς η οικονομία, οι ανεπαρκείς πολιτικές αναδιανομής ή η ανατροπή της κυρίαρχης οικονομικής τάξης που κυρίως ερμηνεύουν την ψήφο στην Αριστερά, αλλά άλλες θεματικές, είτε μετα-μαρξιστικές (όπως το περιβάλλον) είτε κλασικά αριστερές αλλά όχι οικονομικές (όπως η παιδεία) είτε θεματικές συναινετικές (θεματικές κυβερνητικής επίδοσης), όπως η οργάνωση του κρατικού μηχανισμού.
Εάν είναι λάθος να παίρνουμε τον κομματικό λόγο κατά λέξη, άλλο τόσο λάθος είναι να τον αγνοούμε. Η ψήφος προς τα αριστερά κόμματα είναι κυρίως έκφραση διαμαρτυρίας και απογοήτευσης προς τα δύο μεγάλα κόμματα, και με αυτή την έννοια είναι μια κλασική ψήφος «τιμωρίας». Είναι όμως εν μέρει -και ταυτόχρονα- έκφραση μιας στροφής προς τα αριστερά. Οι ψηφοφόροι γνωρίζουν άριστα και ποια κόμματα ψηφίζουν και ποια θα είναι η χρήση αυτής της ψήφου από τις κομματικές ηγεσίες.
Συνεπώς, ένα τουλάχιστον τμήμα όσων εκφράζουν τη διαμαρτυρία τους επιλέγοντας την αριστερή ψήφο (τμήμα που ποσοτικά δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε) είναι ανοικτό σε «κάτι άλλο». Ανήκει στις κομματικές ηγεσίες να προσδώσουν ένα ελκυστικό περιεχόμενο σε αυτό το «κάτι άλλο» και να μη θεωρήσουν την κίνηση προς την Αριστερά ως το φυσικό αποτέλεσμα, που αργά ή γρήγορα θα συνέβαινε, της «αιώνιας» ταξικής πάλης και του αγώνα «ενάντια στην παγκοσμιοποίηση».
Εάν τα κόμματα της Αριστεράς θεωρούν ότι διαθέτουν επεξεργασμένη εκπαιδευτική πολιτική, επειδή υπερασπίζονται το δημόσιο χαρακτήρα του πανεπιστήμιου ή την κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων, τότε μάλλον υπερεκτιμούν την ποιότητα και το βάθος των επεξεργασιών τους.
Εάν θεωρούν ότι έχουν επεξεργασμένη οικιστική πολιτική ή πολιτική για το δημόσιο τομέα, επειδή ο τεράστιος βανδαλισμός των πυρκαγιών δικαίωσε τις κριτικές που ασκούν, τότε μάλλον δεν αντιλαμβάνονται την πολυπλοκότητα ενός προβλήματος που απαιτεί μια μεγάλη κινητοποίηση πόρων και ιδεών για να μετατραπεί σε αριστερή πρόταση πολιτικής.
Το «ένας άλλος κόσμος είναι δυνατός» αποτελεί το κεντρικό μοτίβο της ριζοσπαστικής Αριστεράς, η οποία σήμερα ενισχύεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Η «ηττημένη παράταξη» του 20ού αιώνα ή θα προσδώσει συγκεκριμένο προγραμματικό περιεχόμενο στο ως άνω σύνθημα ή θα δυσκολευτεί να μετατρέψει την ψήφο διαμαρτυρίας σε ψήφο επιδοκιμασίας.
*Επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/09/2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου