Οι γειτονιές της ηρωίνης

* Οδοιπορικό στις περιοχές όπου οι μεν κάνουν χρήση ουσιών και οι δε τους προσπερνούν βιαστικά για να μην μπλέξουν
Οι γειτονιές της ηρωίνης
Εικόνες από τον χειρότερο εφιάλτη στα πέριξ της πλατείας Ομονοίας

Ι. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΜΠΙΤΣΙΚΑ*
Η καρδιά της πόλης, πέριξ της Ομονοίας, από τις γειτονιές του Ψυρρή ως το Μουσείο, σβήνει μαζί με τους ανθρώπους της, τους ζωντανούς-νεκρούς του κόσμου των ναρκωτικών και των άλλων που ζουν δίπλα τους και περνούν γρήγορα για να μη δουν και να μην μπλέξουν· να μη βρεθούν από τη μια στιγμή στην άλλη ακούσιοι πρωταγωνιστές κάποιου εκ των πολλών, συχνά θανατηφόρων επεισοδίων που εκτυλίσσονται καθημερινά. Το σκηνικό γύρω ζέχνει και τα λόγια δεν φτάνουν για να περιγράψουν τις σκληρές εικόνες. Πεταμένα χαρτόκουτα πάνω στο πλακόστρωτο. Σπασμένα μπουκάλια μπίρας, μικροί σωροί από αποτσίγαρα. Ξεφτισμένες ψάθες. Ξερατά και αποφάγια.
«Μην αφήνετε αποφάγια στην είσοδο» προειδοποιεί η πινακίδα στην είσοδο του ανακαινισμένου κτιρίου γραφείων στην πλατεία Θεάτρου, πίσω από τη Βαρβάκειο Αγορά. Λίγο πιο πέρα, στην είσοδο της Στοάς Θανοπούλου, δύο τοξικομανείς προσπαθούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον να πάρει τη δόση του. Μετά από λίγο ο «βοηθός» κατηφορίζει τρεκλίζοντας την οδό Σοφοκλέους και στέκεται στην είσοδο του χώρου σίτισης του Δήμου Αθηναίων. Κρατά τη σύριγγα, τη βάζει στην τσέπη της χιλιοτρυπημένης ζακέτας που φορά πάνω από ένα λιγδιασμένο φούτερ, περνά μέσα, περιμένει στην ουρά. Παίρνει το πλαστικό πιάτο, το γεύμα διαθέτει μακαρόνια με κιμά, ένα κομμάτι ψωμί, ένα μαραγκιασμένο μήλο, λίγο τυρί. Επιστρέφει αργά και κάθεται δίπλα στον αποχαυνωμένο σύντροφό του. Προσπαθεί να του δώσει μικρές μπουκιές στο στόμα, τα μακαρόνια χύνονται στο πεζοδρόμιο. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου δεκάδες αλλοδαποί από το Μπανγκλαντές, το Πακιστάν και τη Ρουμανία, απλοί περίεργοι που παζαρεύουν κινητά τηλέφωνα, εξαρτήματα και άλλα αξεσουάρ.

Στη διασταύρωση της Σοφοκλέους με την οδό Πειραιώς ένας σκελετωμένος τοξικομανής, έχοντας πεσμένες στα πόδια του δύο μισοσπασμένες πατερίτσες, κινεί το πάνω μέρος του σώματός του, καθισμένος στο κράσπεδο της νησίδας, στον ρυθμό του ρεύματος των αυτοκινήτων. Πίσω του ξεκινά το παζάρι για τη δόση. Ο μακρυμάλλης έμπορος δείχνει αμετακίνητος στην αρχική τιμή που ίσα που ψιθυρίζει. Το δίδυμο των τοξικομανών τον βρίζει σκαιά. Ο έμπορος απομακρύνεται, οι δύο τον ακολουθούν περνώντας ανάμεσα στα κινούμενα οχήματα. Στο πεζοδρόμιο της Πειραιώς, μέσα από ένα σωρό με χαρτόκουτα και κομμάτια από παλιές, ηλεκτρικές συσκευές, ξεπροβάλλει το ημίγυμνο σώμα ενός γενειοφόρου που ουρεί επί τόπου.

Η πλατεία Ελευθερίας, πιο γνωστή ως Κουμουνδούρου, αποτελεί την κοιτίδα των αθλίων της Αθήνας. Μέσα στο απάγκιο που δημιουργούν η πίσω όψη του κτιρίου της Δημοτικής Πινακοθήκης, η μικρή εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και τα κάγκελα της παιδικής χαράς στον 3ο Βρεφονηπιακό Σταθμό του Δήμου Αθηναίων συνωστίζονται δεκάδες κορμιά, πάνω στο τσιμέντο, στα μάρμαρα, στο χώμα. Την ώρα που τα πιτσιρίκια του παιδικού σταθμού τρέχουν, γελούν και κάνουν κούνια και τραμπάλα, πίσω από τα κάγκελα και τη συστάδα των δέντρων, «καρφώνονται» δύο νεαροί απολυμαίνοντας κατόπιν τη σύριγγα με φέτες από λεμόνι. Σέρνονται ως το πρώτο χαρτόκουτο που βρίσκεται κοντά τους και ξαπλώνουν μέσα σε αυτό.

Στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων σταματά μία μαύρη μοτοσικλέτα. Το ζευγάρι που επιβαίνει, ένας άντρας με ξυρισμένο κεφάλι και μια μαυροφορεμένη κοπέλα με κοντά, ξανθά μαλλιά συναντούν έναν τύπο με μεγάλα, κοκάλινα γυαλιά ηλίου. Φορά ένα λινό κουστούμι και καρό πουκάμισο και τους δίνει σβέλτα δύο μπλε σακουλάκια, αφού τσεπώσει ταχύτατα ένα μασούρι χαρτονομίσματα. Το ζευγάρι κρύβεται πίσω από το περβάζι ενός εκ των παραθύρων της εκκλησίας, ο άντρας κατεβάζει την κάλτσα του και βγάζει τη σύριγγα.

Ο καβγάς είναι σφοδρός. Ο κοντοκουρεμένος άνδρας που ουρλιάζει έχει κοπεί βαθιά στο σβέρκο. Διασταύρωση Πατησίων και Τοσίτσα, δίπλα στο ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου, στο Μουσείο. Το τρόλεϊ σταματά λίγο πριν από τη στάση, οι δεκάδες πολίτες που περιμένουν εκεί μεριάζουν μόλις οι κλωτσιές και τα σπρωξίματα αγγίζουν τις πλάτες τους. Ο άνδρας πέφτει μπρούμυτα στο οδόστρωμα, «με κλέψατε, μ...ες» ουρλιάζει μαινόμενος. Σηκώνεται αργά, βγάζει τη ζώνη του, τη σηκώνει σαν μαστίγιο πάνω από το κεφάλι του, χτυπά με την αγκράφα δύο μικρόσωμους μακρυμάλληδες που ματώνουν στα μάγουλα. Στον πεζόδρομο της Τοσίτσα το αλισβερίσι της «άσπρης» έχει σταματήσει, όλοι παρακολουθούν το επεισόδιο. Ενας ψαρομάλλης με παλιομοδίτικο κούρεμα και τζιν πουκάμισο σκισμένο στην πλάτη ξεκόβει από τους θεατές τοξικομανείς του πεζοδρόμου και πετά δύο γυάλινα μπουκάλια προς τον αιμόφυρτο που ουρλιάζει. Το επεισόδιο γενικεύεται προς την 3ης Σεπτεμβρίου.

Δύο περιπολικά καταφθάνουν είκοσι λεπτά αργότερα και σταματούν για λιγότερο από πέντε λεπτά. Στη θέα των αστυνομικών οι περισσότεροι απομακρύνονται προς την Μπουμπουλίνας και την πίσω πλευρά του Πολυτεχνείου. Μία μεσόκοπη κυρία θέλει να κατευθύνει τους αστυνομικούς και τους διηγείται το επεισόδιο. Οταν οι αστυνομικοί γυρίζουν την πλάτη και επιβιβάζονται στα αυτοκίνητα, την πλησιάζει ο ψαρομάλλης που εκτόξευε τα μπουκάλια. «Δεν είπες για μένα, κυρά, έτσι; Μην ανακατεύεσαι, κυρά, έτσι; Σπίτι σου και κουζίνα σου τώρα, έτσι;». Και μετά η «ζωή» συνεχίζεται. Με τον ίδιο ρυθμό, την αγωνία και τις απειλές. Ως την επόμενη ημέρα. Και το καινούργιο επεισόδιο...


Κρύβουν τους «αθλίους» κάτω από τα (μελλοντικά) «φιλέτα»





Τα ανθρώπινα ράκη της πόλης έχουν την τιμή τους σε ένα περίεργο real estate που «κουκουλώνεται» από τα μεγαλεπήβολα σχέδια «αναβάθμισης» σε γειτονιές της Αθήνας. Στο χρηματιστήριο της γης, και μάλιστα της πρωτευουσιάνας γης, οι αναπλάσεις και η δημιουργία «χάι» περιοχών υπόσχονται πάντα σαν ατού την «εξαφάνιση» της ανθρώπινης δυστυχίας - τοξικομανείς στη γύρα, άστεγοι στην κούτα, ανάπηροι στη «ζήτα». Αλλο κι αν αυτό σημαίνει «μετατόπιση» πιο δίπλα, πιο μακριά από τα τετραγωνικά που αναλογούν σε νεόδμητες μεζονέτες του Μεταξουργείου, σε ακίνητα γύρω από το νυχτερινό «downtown» στου Ψυρρή ή σε «lofts» και εν ευθέτω χρόνω πέριξ του... επελαύνοντος Βοτανικού. Πιο πριν η υποβάθμιση είχε φτιάξει τη «μαγιά» για να φυλλορροήσουν μόνιμοι κάτοικοι, να αλλάξουν οι λειτουργίες της περιοχής, να έρθουν χαμηλά εισοδήματα, να μειωθούν οι τιμές των ακινήτων για να αυξηθούν όταν αγοραστούν αντί πινακίου φακής από τους έχοντες και κατέχοντες ή από σχεδιάζοντες και καλά πληροφορημένους. Την ίδια ώρα στα όρια της Αθήνας ψάχνουν ή φτιάχνουν στέκια απόκληροι κάθε είδους. Οι υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων υπολογίζουν σε 1.500-1.700 τους χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, τους φτωχούς ανθρώπους και τους ψυχικά ασθενείς που ζουν στον δρόμο. Καθημερινά στο Ιδρυμα Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Σοφοκλέους, σιτίζονται 580 χρήστες, ενώ συνολικά, μεσημέρι και βράδυ, περισσότερα από 1.200 άτομα. Συγχρόνως από τη μια δημιουργούνται περιοχές-καταφύγια ανθρώπων με χαμηλά εισοδήματα αλλά και περιοχές-περάσματα για νέους μετανάστες και από την άλλη μελλοντικά «φιλέτα». Απλώς αλλάζει η γεωγραφία της δυστυχίας, που τη θέλουν αόρατη στο όνομα του εξευγενισμού των επιλεγμένων από τα επενδυτικά κεφάλαια.

Οπως σημειώνει η κοινωνιολόγος και μέλος της κοινότητας «Ανοικοδόμησης» κυρία Κατερίνα Νασιώκα, σε εισήγησή της στην ανοιχτή συζήτηση για την περιοχή Κεραμεικός - Μεταξουργείο, που διοργανώθηκε από το Δίκτυο Νομαδική Αρχιτεκτονική τον Νοέμβριο του 2007, «η αύξηση των αξιών γης και οι αποσπασματικές αναπλάσεις χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτεροι παράγοντες που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της περιοχής (κοινωνική σύνθεση πληθυσμού, χρήσεις γης κ.ά.) και οι επενδυτικές πρωτοβουλίες αποτελούν παράγοντες που δεν οδηγούν στην αναζωογόνηση των υποβαθμισμένων περιοχών αλλά εντείνουν την κοινωνική αποδιάρθρωση του πληθυσμού». Ο Κεραμεικός αποτελεί μία από τις περιπτώσεις υποβαθμισμένων περιοχών πολύ κοντινών στο κέντρο της πόλης, που μετατράπηκε σταδιακά από προνομιούχος περιοχή ιστορικής μνήμης σε σύγχρονη ζώνη ανέχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, επισημαίνει η κυρία Νασιώκα. Σήμερα στον Κεραμεικό το 29,4% του συνολικού μονίμου πληθυσμού είναι μετανάστες (όταν το αντίστοιχο ποσοστό στο σύνολο του Δήμου Αθηναίων είναι 17,4%), σημειώνει, ενώ εννοείται ότι και Ελληνες με χαμηλά εισοδήματα βρίσκουν φθηνή κατοικία. Η περιοχή γύρω από την οδό Πειραιώς ύστερα από την αλλαγή χρήσης, την αποβιομηχάνιση, την πτώση της αξίας γης, τους σταθμούς μετρό, τις αναπλάσεις γίνεται «αναπτυξιακό κελεπούρι».

Στην Κουμουνδούρου οι χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών σέρνονται στα στενά της πλατείας. Από την Ερμού ως την Ομόνοια και την Κουμουνδούρου οι μόνιμοι κάτοικοι έχουν ελαχιστοποιηθεί, ενώ έχουν φύγει πάμπολλοι από τους παλιούς επαγγελματίες και καταστηματάρχες. Αλλού έφυγαν οι «περιθωριακοί» για να σωριαστούν πιο δίπλα. Ο κ. Λευτέρης Σκιαδάς, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων, θυμίζει την εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων «όταν αναρωτιόμασταν πού πήγαν οι χρήστες ουσιών. Μετακινήθηκαν 100 μέτρα πιο κάτω από την πλατεία Ομονοίας και τη Βάθης με την ένταση της αστυνόμευσης και την αύξηση της επισκεψιμότητας». Αναφέρει επίσης τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου ή της ευρύτερης περιοχής των Πετραλώνων όταν αναβαθμίστηκαν τα κτίρια, αλλά και το Γκάζι, με την αύξηση των κτιρίων επαγγελματικής χρήσης και κατοικίας.

Ωστόσο το πρόβλημα με τους χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, με τους φτωχούς αστέγους ή τους ψυχικά ασθενείς του δρόμου υπάρχει και θα υπάρχει όσο οι υποδομές στήριξης απουσιάζουν και κυρίως όσο οι προτεραιότητες της πολιτείας δεν καθορίζονται με βάση τις ανάγκες των ανθρώπων αλλά τα περισσεύματα της... οικονομικής ανάπτυξης. Χρήστες συναντάς, λέει ο κ. Σκιαδάς, εκτός από τα σημεία όπου ο ΟΚΑΝΑ χορηγεί τις δόσεις μεθαδόνης, στα Εξάρχεια, στην Κουμουνδούρου, στη Σοφοκλέους αλλά και σε περιοχές του Κολωνού, στου Στρέφη, στο Πεδίον του Αρεως, σποραδικά στο Θησείο, στην Ομόνοια. Επίσης, σημειώνει ο κ. Σκιαδάς, αλκοολικοί μαζεύονται στις πλατείες Κλαυθμώνος και Αγίου Παύλου διότι εκεί, στα κοντινά φανάρια, ζητούν χρήματα ενώ υπάρχουν άνθρωποι που τους προσφέρουν φαγητό. Πίσω από τη βιτρίνα όλα αυτά ή κάτω από το χαλί των... αναπλάσεων.



Το ΒΗΜΑ, 18/05/2008 ,
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=15361&m=A44&aa=2