Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που βιώνουμε θα έπρεπε να είχε δικαιώσει και δυναμώσει το ξεθωριασμένο μέχρι πρόσφατα ιδεολογικό οπλοστάσιο της Αριστεράς, η οποία αμήχανη περιορίστηκε σε γενικούς αφορισμούς. Την αδυναμία της πλήρωσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο στις τελευταίες ευρωεκλογές.
Τα θεμελιώδη ερωτήματα όμως που αυτή πρώτη προέβαλε πολιτικά, με τους στοχαστές της, με τις επαναστατικές πρωτοπορίες της, με το εργατικό κίνημα και τους ενεργούς πολίτες που τη στήριξαν, παραμένουν επίκαιρα.
Το διαχρονικό ερώτημα αν ο καπιταλισμός ανατραπεί μέσα από επαναστατικές διαδικασίες, αν μπορεί και πρέπει να μετασχηματιστεί, αν επιβιώσει ή καταρρεύσει μέσα από τις αντιφάσεις του, από την απληστία της αγοράς και τις εγωιστικές συμπεριφορές, αν στο κάτω κάτω αποτελεί ένα μη δίκαιο και μη ηθικό οικονομικό σύστημα που όμως παραμένει αποτελεσματικό ετέθη εκ νέου και με ένταση. O γάλλος φιλόσοφος Α. Κοντ-Σπονβίλ σε σχετικά πρόσφατο δοκίμιό του αναρωτιέται αν ο καπιταλισμός είναι ηθικός. Για να απαντήσει ότι όπως η αριθμητική ή η χημεία, έτσι και το οικονομικό σύστημα που αποκαλούμε καπιταλισμό δεν είναι ούτε ηθικό ούτε ανήθικο. Είναι αμοράλ (άηθες), δηλαδή δεν έχει το χαρακτηριστικό (την ιδιότητα) της ηθικής.
Η οικονομία που είναι τεχνική και επιστήμη ταυτόχρονα στερείται βούλησης και συνείδησης. Ο καπιταλισμός από τη φύση του διέπεται από το στοιχείο της ανισότητας αφού από τον πλούτο οδηγεί σε επιπλέον πλούτο. Ετσι ο πιο σίγουρος τρόπος να πλουτίσει κάποιος είναι να είναι ήδη πλούσιος. Ο καπιταλισμός απευθύνεται στον εγωισμό και στο ατομικό συμφέρον των ανθρώπων. Αντίθετα ο μαρξισμός, απέτυχε. Αλλά αν η οικονομία είναι αμοράλ από τη φύση της, ποιος θα επιβάλει το δίκαιο και την ηθική και πώς. Η πολιτική, το κράτος δικαίου, οι ηθικές αξίες που οφείλει να έχει κάθε κοινωνία. Με δυο λόγια, η δημοκρατία είναι η απάντηση.
Αν η οικονομία της αγοράς εξασφαλίζει αποτελεσματικότητα, η δημοκρατία διασφαλίζει τη δικαιοσύνη. Μετά την καταστρεπτική οικονομική κρίση του 1929 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούζβελτ πέτυχε να γεφυρώσει το εισοδηματικό χάσμα με αναδιανομή εισοδήματος προς τα κάτω, μέσω ενός αυστηρού και δίκαιου φορολογικού συστήματος, με παράλληλη ενθάρρυνση και στήριξη των εργατικών συνδικάτων.
Ο φορολογικός συντελεστής φυσικών προσώπων από 24% έφτασε σε 79% για τα πολύ υψηλά εισοδήματα, ενώ ο αριθμός των μελών των συνδικάτων τριπλασιάστηκε. Επιστρέφοντας στο αρχικό μας ερώτημα, ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αποκτήσει ηθική, μπορεί όμως να ελεγχθεί από τη δημοκρατική κοινωνία με την επιβολή πολιτικού, νομικού, αξιακού πλαισίου.
Αρης Καλλιπολίτης*
* από την εφημ. "ΤΟ ΒΗΜΑ" Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009
* Ο δρ Αρης Καλλιπολίτης είναι τ. διευθυντής της ΑΤΕbank.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου