Βίλχελμ Λάγκους (1821-1909)**:
Και τώρα καληνύχτα σε όλους σας, αγαπημένοι, εκεί στο μακρινό Βορρά। Η νύχτα αναπαύεται ήρεμη, τα κυπαρίσσια και οι πανύψηλες πικροδάφνες κρυφοκοιτούν στο δωμάτιό μου μέσα στο φεγγαρόφωτο και τα αηδόνια στους κήπους απαντούν το ένα στο άλλο।
Μ' αυτά τα ανέμελα λόγια τελειώνει ο Βίλχελμ Λάγκους την πρώτη επιστολή που έστειλε στη μητέρα του από την Αθήνα στις 29 Ιουνίου 1852. Στην ελληνική πρωτεύουσα, που την έκαιγε η λάβρα του καλοκαιριού, είχε φτάσει μερικές μέρες νωρίτερα με τη σύζυγό του Κασταλία και την κόρη τους Μαρία. Την πόλη την είχε επιλέξει σαν δεύτερη βάση του για το μεγάλο ταξίδι που είχε ξεκινήσει τον Αύγουστο του 1850 ως νεαρός υφηγητής της ελληνικής γλώσσας. Σκοπός του ταξιδιού του ήταν να εμβαθύνει στην ιστορία των Σκύθων με βάση φιλολογικές, ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές, καθώς και στην εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού στην Ανατολή και τη Νότια Ρωσία. Το νεαρό ζευγάρι είχε περάσει δύο χρόνια στην Οδησσό, όπου γεννήθηκε και η κόρη τους Μαρία.
Ο Βίλχελμ και η Κασταλία Λάγκους έμειναν στην Αθήνα πάνω από ένα χρόνο। Αυτό το διάστημα φωτίζεται αρκετά από τις επιστολές που έστελναν στους συγγενείς τους, στη Φινλανδία, και από το ημερολόγιο που κρατούσε ο Βίλχελμ ώς το 1853। Οι περιγραφές του Βίλχελμ από τις μέρες που έζησε στην Αθήνα είναι ενδιαφέρουσες από πολλές απόψεις. Σ' αυτό το διάστημα έμαθε να μιλάει καλά νέα ελληνικά κι έτσι μπόρεσε να έχει άριστη άποψη για τον χαρακτήρα του ελληνικού λαού. Ηταν οξυδερκής παρατηρητής και περιέγραψε λεπτομερώς τη ζωή στην Αθήνα των 30.000 κατοίκων.Η δυνατή καταιγίδα και η πτώση του στύλου στο ΟλυμπιείοΣτις 26 Οκτωβρίου είχε όλη μέρα συννεφιά και το απόγευμα άρχισε να φυσάει δυνατά. Μέχρι το βράδυ η καταιγίδα είχε αγριέψει πολύ.Ετσι περιγράφει τα αποτελέσματα της καταιγίδας ο Βίλχελμ σε μια επιστολή προς τη μητέρα του:Επέλεξα τον δρόμο που περνάει από τα ερείπια του ναού του Διός. Οι φήμες ήταν αληθινές. Η φοβερή καταιγίδα δεν είχε καταστρέψει μόνο σύγχρονα κτίρια. Είχε ρημάξει και ένα από τα ομορφότερα μνημεία του Χρυσού Αιώνα των Αθηνών. Ενας από τους τεράστιους στύλους που ανήκει σε έναν από τους μεγαλύτερους ναούς των θεών των Ελλήνων, τον ναό του Ολυμπίου Διός, έχει σκύψει το περήφανο κεφάλι του. Αυτή τη στιγμή πλήθος κόσμου κατακλύζει τον χώρο και οι δημοσιογράφοι έχουν ορμήσει σαν όρνια· άλλος ζωγραφίζει, άλλος κάνει μετρήσεις, άλλος κρατάει σημειώσεις. Το θλιβερό νέο θα φτάσει σίγουρα σε κάθε γωνιά του κόσμου. Η αξία ενός ήρωα γίνεται κατανοητή μόνο αφού εκείνος πέσει· το ίδιο ισχύει και γι' αυτούς εδώ τους στύλους. Δυστυχώς, είχαμε την ευκαιρία να εξετάσουμε έναν από αυτούς και να διαπιστώσουμε πόσο απλή, αλλά συγχρόνως ανθεκτική ήταν η κατασκευή τους. Αλλωστε, είχαν αντέξει στις μπόρες για περισσότερο από δύο χιλιετίες... Μέχρι χτες το βράδυ 16 στύλοι έστεκαν όρθιοι, ανάμεσά τους κι ένας που πάνω στο κιονόκρανό του υπήρχε ακόμα το κατάλυμα όπου κατά τον Μεσαίωνα ασκήτευσε ένας στυλίτης. Ο μεσαίος από τους τρεις στύλους στα δυτικά έχει πέσει τόσο όμορφα, λες και κάποιος έχει τοποθετήσει τους σπονδύλους του στη σειρά τον έναν μετά τον άλλο.Ο Βίλχελμ είχε έρθει στην Αθήνα κυρίως για να μάθει νέα ελληνικά κι έδειξε όντως μεγάλη αδιαφορία για τα κατάλοιπα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Σε μια επιστολή γραμμένη λίγο μετά την άφιξή του στην Αθήνα, προσδιορίζει ο ίδιος τους στόχους του ως εξής:Θα νόμιζε κανείς ότι σε τούτη την πόλη θα έβρισκα τον πραγματικό μου εαυτό από την πρώτη στιγμή. Ενας επιστήμονας, βλέπετε, δεν χρειάζεται να κάνει ούτε εκατό βήματα για να αντικρίσει άκρως γοητευτικά σημεία που θα του κεντρίσουν την προσοχή. Μα σ' αυτά τα σημεία έχουν ήδη περπατήσει τόσοι. Εχω ένα μικρό πρόβλημα· σε όλες μου τις έρευνες βαδίζω μόνος, παίρνω τους δικούς μου δρόμους. Δεν έχω έρθει στην Αθήνα για να ασχοληθώ με την Ακρόπολη, τον ναό του Διός ή κάποιο άλλο αρχαίο μνημείο που το έχουν αναλύσει ήδη εξονυχιστικά, όσο γοητευτικά κι αν είναι αυτά... Σκοπεύω να μελετήσω τη γλώσσα και τον λαό και αυτό απαιτεί πάντα σκληρή δουλειά στην αρχή.Πράγματι, λίγες φορές ο Βίλχελμ αναφέρει στις επιστολές και το ημερολόγιό του την Ακρόπολη κι αυτό φευγαλέα. Αμφιβάλλω αν υπήρξε κάποιος άλλος σαν αυτόν που να έμεινε τόσο μεγάλο διάστημα στην Αθήνα και να μην ανέφερε τίποτα για την Ακρόπολη και για τα ερείπια των ναών της.ΕκδρομέςΜολονότι ο Βίλχελμ και η Κασταλία έμειναν στην Ελλάδα έναν ολόκληρο χρόνο, εκτός από κάποιες σύντομες επισκέψεις στη Σμύρνη, τη Σύρο, την Αίγινα και την Κόρινθο δεν είδαν τίποτα άλλο από την υπόλοιπη χώρα, πράγμα αρκετά ασυνήθιστο. Αλλοι περιηγητές της ίδιας εποχής ταξίδεψαν παντού στη χώρα και επισκέφτηκαν κάθε ξακουστή γωνιά της: τους Δελφούς, τη Σπάρτη, το Ναύπλιο, την Κόρινθο, τις Μυκήνες, την Τίρυνθα, το Σούνιο. Οι λόγοι για τους οποίους δεν ταξίδεψαν είναι πολλοί, κυρίως όμως γιατί δεν είχαν χρήματα. Και όπως έχουμε αναφέρει, ο Βίλχελμ αδιαφορούσε πλήρως για τα μνημεία της αρχαιότητας· ούτε την Ακρόπολη δεν ανέφερε στις επιστολές ή στο ημερολόγιό του. Τον ενδιέφεραν πιο πολύ η ακαδημαϊκή ζωή της Αθήνας, η νέα ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός λαός.Ο Βίλχελμ επισκέφθηκε την Αίγινα με τη ρωσική κορβέτα «Αριάνδη» και περιηγήθηκε το νησί συντροφιά με τους αξιωματικούς του πλοίου. Ηταν ο μόνος που μιλούσε ελληνικά, οι χωρικοί, που περιέργως είχαν αρκετές γνώσεις, του έκαναν εξονυχιστικές ερωτήσεις.Αρχισαν πια να με κουράζουν με τις ερωτήσεις τους, αφού εγώ ήμουν ο μόνος που καταλάβαινα ελληνικά και μπορούσα να συνεννοηθώ μαζί τους. Ηξεραν ότι είμαστε Ρώσοι, δηλαδή αδέλφια τους, ότι η χώρα μας είναι πλούσια και ότι πλησιάζει η στιγμή που η Ελλάδα θα ενωθεί μαζί της. Ηξεραν επίσης ότι ο αυτοκράτοράς μας είναι ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου κ.λπ
Με έβαλαν να τους κάνω αναφορά για το επάγγελμά μου, να τους πω τα ονόματα των γονιών μου κλπ.
*Αποσπάσματα από το άρθρο του Bjorn Forsen, διευθυντή του Φινλανδικού Ινστιτούτου Αθηνών, από τη συλλογική έκδοση Η χαμένη Ελλάδα, επιμ। Bjorn Forsen και Erkki Sironen, Ελσίνσκι 2006।
**από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 02/11/2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου