ΔΙΕΘΝΗ
| Της Βάλιας Μπαζού*
Για πρωτοφανή παράβαση θεμελιωδών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών κάνει λόγο μελέτη που έγινε για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
|
Την ίδια ώρα που οι «θεσμοί» συνεχίζουν να στραγγαλίζουν την ελληνική οικονομία και να υπερασπίζονται τα μέτρα λιτότητας που επέβαλαν σε εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες, παρουσιάζοντάς τα ως το μοναδικό φάρμακο για πάσα νόσο, συγκριτική μελέτη που έγινε για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αποκαλύπτει ότι εν έτει 2015 η οικονομική κρίση και οι πολιτικές λιτότητας έχουν οδηγήσει στην πρωτοφανή παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών.
Οι ερευνητές, στη συγκριτική μελέτη που παρέδωσαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 2015, υπογραμμίζουν ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών που έχουν πληγεί περισσότερο είναι αυτά της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, της εργασίας και της σύνταξης.
Στη μελέτη επισημαίνεται ότι έχουν επηρεαστεί, επίσης, σοβαρά τα δικαιώματα στη στέγη, της πρόσβασης στη Δικαιοσύνη, της ελευθερίας της έκφρασης και του συνέρχεσθαι.
Η μελέτη, σκοπός της οποίας ήταν να εντοπιστούν οι συνολικές επιπτώσεις της κρίσης στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της Ε.Ε., επικεντρώθηκε, δεδομένου ότι η κρίση δεν επηρέασε το σύνολο των κρατών - μελών με την ίδια ένταση, στην εξέταση της παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε επτά κράτη, και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και το Βέλγιο.
Οι μελετητές εξέτασαν και επιμέρους καταπατήσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων που η οικονομική κρίση και τα μέτρα λιτότητας επέφεραν σε κάθε μέλος - κράτος χωριστά.
Από τα συμπεράσματα της μελέτης αποκαλύπτεται με τον πιο απτό τρόπο ότι στην Ελλάδα καταπατήθηκε, επίσης, το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, το δικαίωμα στην ελεύθερη πληροφόρηση και στην ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ενώ παράλληλα εντοπίστηκαν σοβαρά προβλήματα που έχουν να κάνουν με εγκλήματα μίσους και την ανάπτυξη ρητορικής μίσους.
Η συγκριτική μελέτη έγινε με την ενδελεχή εξέταση, σε κάθε μία από τις επτά ευρωπαϊκές χώρες, των μέτρων που επιβλήθηκαν και των δραματικών επιπτώσεων που επέφεραν σε θεμελιώδη και μέχρι πριν από την επιβολή των μνημονίων αδιαμφισβήτητων δικαιωμάτων.
Από τα συμπεράσματα της μελέτης προκύπτει ότι η σαρωτική καταπάτηση δεν έχει να κάνει μόνο με τα οικονομικά δικαιώματα των πολιτών και με την κατακρήμνιση του βιοτικού επιπέδου τους, αλλά και με την καταπάτηση κοινωνικών δικαιωμάτων στην προσπάθεια να καταπνιγούν οι αντιδράσεις στα μέτρα λιτότητας. Το «Π» παρουσιάζει τα βασικά συμπεράσματα της συγκριτικής μελέτης, που αποτελούν κόλαφο για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την πολιτική λιτότητας.
Η συγκριτική μελέτη 218 σελίδων με τίτλο «Ο αντίκτυπος της κρίσης στα θεμελιώδη δικαιώματα στα κράτη - μέλη της Ε.Ε.» εκπονήθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Πολιτικών της Ένωσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και συγκεκριμένα από τη Διεύθυνση Δικαιωμάτων των Πολιτών και Συνταγματικών Υποθέσεων για λογαριασμό της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η Επιτροπή αυτή είναι αρμόδια για την προστασία, εντός του εδάφους της Ένωσης, των δικαιωμάτων των πολιτών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων – συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των μειονοτήτων – που έχουν θεσπισθεί με τις Συνθήκες και με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.
Οι μελετητές επέλεξαν, όπως επισημαίνουν, να εστιάσουν στις επιπτώσεις που επέφερε η κρίση σε επτά από τα κράτη - μέλη που επλήγησαν περισσότερο, και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και το Βέλγιο.
Δικαίωμα στην εργασία
Η έκρηξη της ανεργίας ήταν μία από τις πρώτες συνέπειες της κρίσης και το πρώτο θεμελιώδες δικαίωμα που επηρεάστηκε άμεσα. Το σκεπτικό των παρεμβάσεων που έγιναν, είχαν σαν στόχο να συμβιβάσουν δυο απαιτήσεις: τη διευκόλυνση των εργοδοτών μέσα από την υιοθέτηση ευέλικτων σχέσεων εργασίας προκειμένου να ανταποκριθούν στην αλλαγή που προκλήθηκε στην παγκόσμια αγορά από την κρίση και τη διευκόλυνση της ανάπτυξης νέων ευκαιριών απασχόλησης σε μια εποχή που τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν κατά ανησυχητικό βαθμό.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη της Διεύθυνσης Δικαιωμάτων των Πολιτών και Συνταγματικών Υποθέσεων, τα κύρια μέτρα που ελήφθησαν, εισήγαγαν περιορισμούς στην άσκηση του δικαιώματος στην εργασία, όπως εκείνα που σχετίζονται με απολύσεις, μείωση μισθών, αύξηση ωραρίου, διευκόλυνση της μορφής προσωρινής και μερικής απασχόλησης, υποχρεωτική κινητικότητα, μειωμένη προστασία από την ανεργία.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι τα μέτρα επηρέασαν δυσανάλογα περισσότερο ορισμένες ομάδες πληθυσμού, όπως τις γυναίκες, τους νέους εργαζόμενους, τα άτομα με αναπηρία, τους χαμηλόμισθους και τους συνταξιούχους.
Επιπρόσθετα, αναφέρεται ότι στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία παραβιάστηκε το δικαίωμα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, κυρίως μέσα από τον περιορισμό της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων, ενώ στην Πορτογαλία τέθηκε υπό αμφισβήτηση ακόμα και το δικαίωμα των εργαζομένων να λαμβάνουν άδειες.
Δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη
Με εξαίρεση το Βέλγιο, τα υπόλοιπα έξι κράτη εισήγαγαν μέτρα που επηρέασαν την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Η Ελλάδα και η Κύπρος είναι οι δυο χώρες όπου οι μεταρρυθμίσεις στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης ήταν σαρωτικές, ενώ στις άλλες χώρες έγιναν παρεμβάσεις σε μερικούς μόνο τομείς του συστήματος.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, μέτρα που οδήγησαν στον περιορισμό του δικαιώματος πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη είναι η καθιέρωση ή η αύξηση του τέλους που πληρώνουν οι πολίτες, η μείωση των μισθών, το πάγωμα των προσλήψεων, το κόστος των φαρμάκων αλλά και μεταρρυθμίσεις που έγιναν στον διοικητικό τομέα.
Οι επιπτώσεις των μέτρων που παρατηρήθηκαν είναι μειωμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση των πολιτών, μείωση του ιατρικού προσωπικού αλλά και συρρίκνωση των υποδομών, αύξηση του χρόνου αναμονής για χειρουργικές επεμβάσεις, μείωση της προληπτικής ιατρικής.
Από τα μέτρα που επιβλήθηκαν, πλήττονται περισσότερο οι φτωχοί, οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρίες, οι γυναίκες και οι μετανάστες.
Το δικαίωμα στην εκπαίδευση
Εκτός από το Βέλγιο, τα υπόλοιπα έξι κράτη προχώρησαν σε σημαντικές παρεμβάσεις σε σχέση με το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Τα κύρια μέτρα ήταν η μείωση του αριθμού των σχολείων, είτε μέσω συγχωνεύσεων είτε ακόμα και μέσω λουκέτου, οι μειώσεις στον αριθμό των εκπαιδευτικών, η αύξηση της αναλογίας μαθητή - καθηγητή, η μείωση των διοικητικών υπαλλήλων και άλλων εξόδων που έχουν να κάνουν με την εύρυθμη λειτουργία των σχολείων.
Ορισμένα μέτρα, επισημαίνουν οι ερευνητές, οδήγησαν σε δραστική μείωση των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών σε παιδιά ευάλωτα, όπως τα άτομα με αναπηρίες, οι Ρομά και τα παιδιά των μεταναστών.
Στη μελέτη επισημαίνεται ότι οι επιπτώσεις των μέτρων στην εκπαίδευση δεν μπορούν να αξιολογηθούν σε πρώτο χρόνο πλήρως, σε αυτές περιλαμβάνονται, όμως, ο επηρεασμός της συνολικής ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης, ο κίνδυνος να μειωθεί ο δείκτης επιτυχίας των παιδιών στο σχολείο, η αύξηση των άνεργων εκπαιδευτικών, η μείωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, η επιδείνωση των συνθηκών στα σχολεία, όπως η έλλειψη καθαρισμού και θέρμανσης.
Ειδικά για την Ελλάδα, στη μελέτη αναφέρεται ότι έκλεισαν την περίοδο της κρίσης 780 σχολικές μονάδες ενώ υπάρχει πρόβλεψη για άλλες 231, ότι υπάρχουν, τουλάχιστον, 1.100 κενές θέσεις εκπαιδευτικών ενώ εκτιμάται ότι 180.000 παιδιά με αναπηρία εξαιρούνται επί του παρόντος από την εκπαίδευση στη χώρα μας.
Το δικαίωμα στη σύνταξη
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι, αν και οι επτά χώρες έκαναν μεταρρυθμίσεις που επηρέασαν το δικαίωμα στη συνταξιοδότηση, στην Ελλάδα αυτές ήταν σαρωτικές. Ένα από τα γενικά συμπεράσματα της μελέτης είναι ότι οι επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας στο δικαίωμα σύνταξης, μέσα από τη μείωση των κρατικών δαπανών, οδηγεί σε μείωση της ποιότητας ζωής πολλών συνταξιούχων μακροπρόθεσμα αλλά και στη μείωση της ποιότητας ζωής των μελλοντικών συνταξιούχων.
Ειδικά για την Ελλάδα επισημαίνεται ότι επιπρόσθετα οι συχνές αλλαγές στο συνταξιοδοτικό έθεσαν και την ασφάλεια δικαίου υπό αμφισβήτηση, ενώ παράλληλα οι χρονοβόρες διαδικασίες για την έκδοση σύνταξης αφήνουν τους πολίτες χωρίς εισοδήματα για περίοδο έως και 2 χρόνια.
Επισημαίνεται ακόμα ότι ορισμένα μέτρα ήταν δυσανάλογα δυσβάσταχτα για συγκεκριμένες ομάδες, όπως οι χαμηλοσυνταξιούχοι, οι γυναίκες καθώς και οι γονείς με παιδιά με αναπηρία.
Οι μελετητές υπογραμμίζουν ακόμα ότι τα μέτρα που ελήφθησαν είχαν και άλλες παράπλευρες επιπτώσεις, αφού, για παράδειγμα, η αύξηση των ετών που απαιτούνται για τη συνταξιοδότηση μειώνει αντίστοιχα τις προσφερόμενες θέσεις εργασίας ενώ η μείωση των συντάξεων βάλλει ευθέως την ποιότητα ζωής.
Στη μελέτη, τα μέτρα για τον περιορισμό κεκτημένων δικαιωμάτων χαρακτηρίζονται από τα πιο δύσκολα και αντιλαϊκά που έχουν ληφθεί, γι’ αυτό και προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις και στις επτά χώρες.
Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας - στέγασης
Το θεμελιώδες δικαίωμα της ιδιοκτησίας παραβιάστηκε από άμεσα ή έμμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Ειδικά για τη χώρα μας, η μελέτη αναφέρεται στην υπερφορολόγηση των ακινήτων που επιβάρυναν συντριπτικά τους ιδιοκτήτες αλλά και στο «κούρεμα», που έπληξε σφόδρα την περιουσία των πολιτών που είχαν επενδύσει σε ομόλογα του Δημοσίου.
Το δικαίωμα ιδιοκτησίας στην Κύπρο επλήγη από το «κούρεμα» των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ ενώ στην Ιταλία από την αδυναμία του κράτους να πληρώσει στην ώρα του ιδιωτικούς φορείς που είχαν κάνει συμβάσεις με το Δημόσιο.
Να σημειωθεί ότι ο τρόπος αυτός παραβίασης του δικαιώματος στην ιδιοκτησία έχει εφαρμοστεί σαρωτικά και στη χώρα μας με συμβάσεις που το Δημόσιο δεν πληρώνει σε ιδιώτες, όμως στη μελέτη δίνεται έμφαση στην «καταιγίδα» φόρων στην ακίνητη περιουσία και στην απώλεια περιουσίας μέσω του «κουρέματος» των ομολόγων.
Στη συγκριτική μελέτη, οι επιπτώσεις των μέτρων στο δικαίωμα στη στέγαση εξετάστηκαν σε τέσσερις από τις επτά χώρες, και συγκεκριμένα στο Βέλγιο, την Κύπρο, την Ιρλανδία και την Ισπανία. Και στις τέσσερις χώρες, σύμφωνα με τους ερευνητές, υπήρξε παραβίαση μέσα από την αύξηση των κατασχέσεων και των εξώσεων καθώς και από τις παρεμβάσεις, επί της ουσίας μειώσεις, στην προσφορά κοινωνικής κατοικίας και επιδομάτων ενοικίου.
Πληροφόρηση - Έκφραση - Συνέρχεσθαι
Στη μελέτη επισημαίνεται ότι, κυρίως στην Ελλάδα, η ελευθερία του Τύπου έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση, ιδιαιτέρως μετά το κλείσιμο του εθνικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι η Ελλάδα κατά το 2014 κατέλαβε την 99η θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, προτελευταία από τα κράτη - μέλη της Ε.Ε., με τελευταία τη Βουλγαρία.
Σοβαρά προβλήματα παραβίασης εντόπισαν οι ερευνητές και στα κατοχυρωμένα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και του συνέρχεσθαι. Όπως επισημαίνουν, τα μέτρα λιτότητας οδήγησαν σε διαμαρτυρίες και γιγάντωσαν τις αντιδράσεις των πολιτών, διαδηλώσεις που σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίστηκαν βίαια από την αστυνομία, με σφοδρές συγκρούσεις και σοβαρά περιστατικά τραυματισμών.
Να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα είχαμε το φαινόμενο της προληπτικής απαγόρευσης διαδηλώσεων και συγκεντρώσεων, ιδιαίτερα κατά τις επισκέψεις ξένων ηγετών στη χώρα μας.
Στην Ελλάδα και το Βέλγιο οι μελετητές εντοπίζουν και παραβιάσεις στην απαγόρευση των διακρίσεων. Ειδικά για τη χώρα μας επισημαίνεται η ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια της ρητορικής του μίσους ενώ στο Βέλγιο, του περιορισμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αλλοδαπών.
|
