«Ζούμε σε στέγαστρα, όχι σε πραγματικές κατοικίες»

Ο Δ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ ΨΕΓΕΙ ΤΑ ΚΑΚΩΣ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΤΗΣ ΚΤΙΣΜΕΝΗΣ ΠΟΛΗΣ


«Τo κράτος θυσιάζει το περιβάλλον για το εμπόριο», λέει μέσα από τα γραπτά του ο Δημήτρης Φατούρος, που επισημαίνει πόσα λείπουν αρχιτεκτονικά από τις πόλεις Όλα αρχίζουν από ένα όραμα. Για μία πόλη με πράσινο, δημόσιους χώρους, δίκτυο πεζοδρόμων, με διάρθρωση του ιστορικού κέντρου και ανάδειξη νέων σημείων του. Μία πόλη όπως η Αθήνα χρειάζεται να αναθερμάνει τη σχέση της με το νερό και να ανοιχτεί προς τη θάλασσα. Γιατί με αυτόν τον τρόπο, λέει ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φατούρος, η πόλη δεν θα χάσει την ιστορική της μνήμη, συνεχίζοντας τον ρυθμό της στο παρόν. «Δεν συζητώ την οργανωμένη φύση, το πάρκο και τις οργανωμένες ζώνες πράσινου.

Συζητώ την ιστορική φύση. Μπορεί να είναι η θάλασσα, μία παραλία, ένα ποτάμι, βράχοι, ρεματιές. Για παράδειγμα, ένα δώρο στην πόλη είναι η ρεματιά στο Χαλάνδρι, ή το θαλάσσιο μέτωπο προς το Φάληρο. Τέτοια στοιχεία της φύσης τα έχουμε ανάγκη στην καθημερινή ζωή, καθώς διακόπτουν την ομοιομορφία του τεχνητού περιβάλλοντος. Και διηγούνται την ιστορία της άλλης κατάστασης προτού κυριαρχήσει το τεχνητό περιβάλλον των μεγάλων οικιστικών συγκεντρώσεων». Αλλά γιατί να έχει σημασία ένα καθαρό, αδιαμόρφωτο περιβάλλον μέσα σε μία μεγαλούπολη;

Γιατί ο αρχιτέκτονας αναφέρει ότι ο Ιλισός από του Φιξ μέχρι τους Στύλους του Ολυμπίου Διός είναι ένα μεγάλο κανάλι νερού που αναμορφώνει την ποιότητα της περιοχής; Πώς τα κτίρια θα επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους για να ακούσουν τις ανάγκες τους; Ο αρχιτέκτονας που για πολλές δεκαετίες πρόσφερε την εμπειρία του στα κοινά και ως δάσκαλος, αλλά και ως δημόσιος λειτουργός, δεν θα κρύψει τα λόγια του. Στο βιβλίο του «Ίχνος Χρόνου» δείχνει προς τη μεριά του κρατικού μηχανισμού που υποστηρίζει τη λογική των εργολάβων, της κτηματομεσιτείας και της εμπορικής εκμετάλλευσης του χώρου. «Το κράτος ανέχεται την υποβάθμιση του περιβάλλοντος για εμπορευματική ιδιωτική δραστηριότητα. Και αναθέτει στο κάθε άτομο ή τη μικρή κοινωνική ομάδα να αντιμετωπίσει μόνη της τα προβλήματά της.

Η πολιτική εξουσία αφαιρεί από τον εαυτό της την κοινωνική της ευθύνη, δηλαδή τον ρόλο της». Το μάτι του αρχιτέκτονα πέφτει πάνω στους δυσλειτουργικούς χώρους της γειτονιάς από όπου απουσιάζουν παιδότοποι ή είναι βρώμικοι και εγκαταλειμμένοι, στα κατειλημμένα από σταθμευμένα αυτοκίνητα ή τα εμπορεύματα μικρών ή μεγαλύτερων επιχειρήσεων πεζοδρόμια. Το βλέμμα του ανεβαίνει ψηλά προς τις πολυώροφες πολυκατοικίες των περιοχών μικρομεσαίου οικοδομήματος που γεμίζουν τον ιστό της πόλης με «στέγαστρα και όχι με πραγματικές κατοικίες».

Ο Δημήτρης Φατούρος αναφέρεται σε κατασκευές χωρίς μελέτη, στα υλικά τους και στο κόστος συντήρησής τους, σε δωμάτια με ένα παράθυρο και κακό προσανατολισμό, χωρίς κατάλληλο φυσικό αερισμό. Μπαίνει μέσα σε στενές κουζίνες χωρίς λειτουργικό σχεδιασμό, με ελάχιστο φως και αερισμό. Και αναρωτιέται γιατί κανείς δεν διαμαρτύρεται. Από πού να σχηματίσει ο κάτοικος κριτήρια και άποψη για τη σημασία του τοπίου και του κτιρίου στην ίδια του τη ζωή όταν λείπει η πληροφόρηση για τον ρόλο που έχει ένα κομμάτι γης με πράσινο, το πλάτος του δρόμου, το ύψος του σπιτιού, οι φωταγωγοί, ο ήλιος, ο αερισμός; Η λύση του Δημήτρη Φατούρου είναι η αρχιτεκτονική.

Κι επισημαίνει τους σύγχρονους Έλληνες αρχιτέκτονες που εκπαιδεύουν τους κατοίκους με τα έργα τους δημόσια και ιδιωτικά για τη λειτουργία της πόλης (βλ. γράφημα). «Οι δύο κατευθύνσεις της νέας πραγματικότητας, τα άυλα μέσα και η νέα τεχνολογική δύναμη των κατασκευών και των υλικών ανοίγουν δυνατότητες για την αρχιτεκτονική. Ο αρχιτέκτονας πρέπει να τις αξιολογήσει για να στηρίξει το έργο του στα σύνθετα κριτήρια της ποιότητας της καθημερινής ζωής», επισημαίνει ο Δημήτρης Φατούρος.

ΙΝFΟ
Το «Ίχνος Χρόνου. Αφηγήσεις για τη νεώτερη ελληνική αρχιτεκτονική», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Με μια ματιά

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928 Καθηγητής και πρύτανης στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Έχει μελετήσει πολλά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια όπως το Κλειστό Κολυμβητήριο Πειραιά, τα μουσεία Καβάλας και Φιλίππων, την Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας Στα κείμενά του αναφέρεται στην τέχνη, την αισθητική και τον πολιτισμό Η μεταφορά της Σχολής Καλών Τεχνών στην Πειραιώς ήταν η ιδέα του για να αποκτήσει πολιτιστικό χαρακτήρα η πρώην βιομηχανική ζώνη του κέντρου.

* Της Έφης Φαλίδα - ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στην εφημ. "ΤΑ ΝΕΑ" Τρίτη 19 Μαΐου 2009