ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ "Η ΚΡΙΣΗ"
( Πόλις, 2008, Αθήνα)
του Φίλιππου Νικολόπουλου
Δρ Κοινωνιολογίας-Αν/τή Καθ. Κοινωνιολογίας
Πανμ/μίου Ινδιανάπολης και UINDY Athens ,
Μετά την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης στο Δυτικό κόσμο, δηλαδή μετά 2008, είναι πράγματι δύσκολο ένας πολιτικός να προσπαθεί να κατανοήσει τα αίτιά της, να διερευνά τρόπους εξόδου απ' αυτήν και παράλληλα να κρατά ριζοσπαστικές κοινωνικοπολιτικές θέσεις, που δεν του επιτρέπουν να ταυτιστεί με το υπάρχον εγχώριο και παγκόσμιο οικονομικό κατεστημένο. Η παραπάνω προσπάθεια απαιτεί από την μία τόλμη και ρεαλισμό και από την άλλη διορατικότητα και ακριβή σύλληψη εκείνων των σημείων, μέσα από τα οποία μπορεί να περάσει μια προοδευτική πολιτική, που τελικά αντιτίθεται στις συντηρητικές οικονομικές επιλογές και στη διαιώνιση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.
Στο βιβλίο του "Η Κρίση" ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης αποτολμά ένα τύπο ανάλυσης και προτείνει έναν τρόπο διεξόδου που προσιδιάζει σε ό,τι είπαμε παραπάνω. Χωρίς να παραβλέπει τα εγγενή προβλήματα και αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας (αυξανόμενο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, μειωμένη ανταγωνιστικότητα της ελληνικής επιχείρησης, πράγμα που αναπόφευκτα οδηγεί σε ύφεση, εξωτερικό δανεισμό και αύξηση δημοσίου χρέους, υψηλότερος δείκτης πληθωρισμού συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μονοπωλιακές και ολιγοπωλιακές καταστάσεις, διαιώνιση μεσαζόντων σε κυκλώματα εμπορίας αγροτικών ειδών, συντεχνιακές στάσεις και πρακτικές που δεν αμφισβητούνται από το κράτος, μειωμένη επενδυτική δραστηριότητα κ.ά.) επιμένει ότι υπάρχουν πράγματι δυνατότητες για την Ελλάδα ν' αυξήσει την οικονομική της ανταγωνιστικότητα, να μειώσει το χρέος της και το έλλειμμά της και συνακόλουθα να είναι σε θέση να μειώσει την κοινωνικοοικονομική ανισότητα, που αποτελεί μόνιμο στόχο των πολιτικών δυνάμεων που εμπνέονται από το σοσιαλιστικό ιδεώδες.
Βέβαια τα χειρότερα δεν είχαν έλθει ακόμα (πρόθυρα χρεοκοπίας και προσφυγή στο μηχανισμό στήριξης της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ.), δεδομένου ότι το βιβλίο γράφτηκε στα τέλη του 2008 και η κριτική του εστιάζεται κυρίως στην τότε πολιτική της κυβέρνησης της Ν.Δ., που θεωρείτο συντηρητική, συνδεδεμένη με την ασυδοσία της αγοράς και με μία συνειδητή αδυναμία να ληφθούν μέτρα, σύμφωνα με τα οποία η οικονομική διέξοδος δεν θα στηριζόταν σε νέα πιεστικά μέτρα (π.χ. έμμεσοι φόροι) κατά των εργαζομένων. Ωστόσο οι αναλύσεις, οι συμβουλές και οι προτάσεις που περιέχονται στο βιβλίο διατηρούν μέχρι σήμερα την αξία τους, δεδομένου ότι οι προβληματικές καταστάσεις, στις οποίες αναφέρεται, διατηρούνται μέχρι σήμερα.
Ο Κώστας Σημίτης δεν αρνείται φυσικά ορισμένες αρνητικές διαστάσεις της διεθνούς συγκυρίας, όπως το υψηλό επιτόκιο που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην Ευρώπη, η ευρύτερη τραπεζική κρίση που ξέσπασε το 2008, με σημείο εκκίνησης τις ΗΠΑ, το ότι οι μεγάλες δομικές ανισότητες μεταξύ Βορρά και Νότου στην Ε.Ε. συνεχίζονται κι έτσι συμβάλλουν αρνητικά στην επιδιωκόμενη πραγματική σύγκλιση των οικονομιών της, τα πενιχρά αποτελέσματα της μεταρρυθμιστικής συνθήκης της Λισσαβώνας σχετικά με την οικονομική διακυβέρνηση της Ε.Ε., το ότι στο μοντέλο ανάπτυξης των νοτίων ευρωπαϊκών χωρών (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) ο τομέας των κατασκευών και του τουρισμού εξαρτάται από την ευμάρεια των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών, και συνεπώς είναι ευπρόσβλητος και επηρεάζεται αρνητικά, αφού και οι τελευταίες γνωρίζουν ύφεση, λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, κ.ά.
Παρ' όλα αυτά ο συγγραφέας πιστεύει ότι αν ασκηθούν σωστές πολιτικές, ακόμη και οι επιπτώσεις της διεθνούς αρνητικής συγκυρίας μπορεί ν' αντιμετωπισθούν. Αρχικά θεωρεί ότι χρειάζεται αλλαγή "γραμμής πλεύσης" – με σημείο σύγκρισης πάντα τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της Νέας Δημοκρατίας -, ώστε η αύξηση της παραγωγικότητας και η ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής οικονομία να συνδυασθεί με νέα δικαιότερη κατανομή του εθνικού εισοδήματος.
Ωστόσο, κατ' αυτόν, ορισμένες διαρθρωτικές αλλαγές σ' επίπεδο πολιτικού συστήματος και ιδιαίτερα δημόσιας διοίκησης (περισσότερη αποκέντρωση, απλούστερη διαδικασία αποφάσεων, κατάργηση αναχρονιστικού και πελατειακού χαρακτήρα κωλυμάτων στη διαδικασία του υγιούς οικονομικού ανταγωνισμού, βελτίωση της αποδοτικότητας του κρατικού μηχανισμού) μπορεί να έχουν κατ' αρχάς ένα πιο ουδέτερο (ιδεολογικό) χρώμα, δηλαδή επιβάλλονται "απ' τα ίδια τα πράγματα" και τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Βέβαια η τελική τους διαμόρφωση θα επηρεαστεί απ' τον ιδεολογικό προσανατολισμό της κυβέρνησης που θα τις εφαρμόσει (απ' το αν δηλαδή δίνει προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων ή στην ενίσχυση της ιδέας της κοινωνικής δικαιοσύνης μέσω συστηματικών κρατικών παρεμβάσεων).
Παραπέρα ξεχωρίζει συγκεκριμένα εκσυγχρονιστικά μέτρα (δομικού και θεσμικού χαρακτήρα), όπως ενίσχυση του αποθέματος "γνώσης" της κοινωνίας, που καλείται να παραγάγει περισσότερο και ποιοτικότερα, ριζικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα –που να καλύπτουν έγκαιρα τις ανάγκες για τεχνολογική ανάπτυξη- στροφή προς την καινοτομία, επενδύσεις στην επιστημονική έρευνα, της οποίας τα αποτελέσματα θα ενισχύουν συστηματικά την πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων, ενίσχυση των επενδύσεων σε νευραλγικούς τομείς υποδομών, υγείας και δημόσιας διοίκησης, μέτρα που να ξεριζώσουν καταστάσεις νοσηρές (κι αντιπαραγωγικές) της δημόσιας διοίκησης (διαφθορά, δυσκαμψία, βραδυπορία διαδικασιών) ώστε να αυξηθεί η ποιότητα της κρατικής παρέμβασης, μέτρα που να καταστήσουν το Ελληνικό προϊόν πιο ανταγωνιστικό και την ελληνική οικονομία πιο εξωστρεφή, στροφή σε νέους ενεργειακούς πόρους και τέλος θεσμική κάλυψη του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για την προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό που οπωσδήποτε πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι ο συγγραφέας πιστεύει στη δυνατότητα διεξόδου, έχει αισιόδοξο τόνο, η συνολική του προβληματική δίνει προτεραιότητα στις αρχικές προοδευτικές αξιακές επιλογές και .εξαρτά την οικονομική ανάκαμψη απ' την ανάγκη σημαντικής βελτίωσης στοιχείων του ίδιου του πολιτικού συστήματος, πράγμα σύμφωνο με μία σύγχρονη ολιστική θεώρηση της αναπτυξιακής διαδικασίας, που δεν προσεγγίζεται αποκομμένη απ' το σύνολο του κοινωνικού συστήματος.
Βέβαια κανείς μπορεί ν' αναρωτηθεί πόσα -και σε ποιο βαθμό- απ' τα προτεινόμενα μέτρα ο συγγραφέας κατάφερε να πραγματοποιήσει επί πρωθυπουργίας του στο βαθμό που ο ίδιος θα επιθυμούσε, δεδομένου ότι πολλά απ' αυτά ήταν αναγκαία για τη χώρα μας πριν απ' την διεθνή οικονομική κρίση που διογκώθηκε επί διακυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας. Η απάντηση δεν ξέρω αν θα ήταν ικανοποιητική για τον πρώην πρωθυπουργό ή ακόμη δεν ξέρω αν κι ο ίδιος συμφωνούσε ότι το παραχθέν έργο ήταν αντίστοιχο με τις αρχικές του προθέσεις και με την ορμή με την οποία ξεκίνησε την αναδιοργανωτική και εκσυγχρονιστική του προσπάθεια (ανεξάρτητα βέβαια απ' την αναμφισβήτητη επιτυχία της εισόδου της χώρας μας στην ευρωζώνη).
Ωστόσο, ως προς αυτό, δεν πρέπει να ξεχνούμε τις γνωστές εγγενείς αδυναμίες – ογκολίθους ενός συστήματος που χρόνια μαστίζεται από αναχρονιστικές παθογένειες, αδυναμίες που "μπλοκάρουν" και την αρτιότερη θεωρητική προοπτική, όταν καλείται να μεταβληθεί σε υπεύθυνη πράξη. Επιπλέον τίθενται και ζητήματα, πολιτικής κουλτούρας, που στη χώρα μας δυστυχώς βραδυπορεί σε σχέση με εκσυγχρονιστικές θεσμικές αλλαγές και δεν συμβαδίζει με το περιεχόμενο των στόχων που θέτει μία πλατιά διαδικασία οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης με τις ανεπτυγμένες χώρες του Βορρά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου