Έγκλημα στο σιδηρόδρομο...
Στη διάλυση, ακόμη και αποδοτικών γραμμών, οδηγείται ο ελληνικός σιδηρόδρομος. Επικριτές της κυβερνητικής πολιτικής στα μέσα σταθερής τροχιάς διαπιστώνουν «παράδοση στο οδικό μονοπώλιο» και καταγγέλλουν «απαξίωση της ‘πράσινης’ ανάπτυξης».
Η υποβάθμιση
Έντονες αντιδράσεις προκαλεί η μαζική κατάργηση σιδηροδρομικών γραμμών και δρομολογίων στο πλαίσιο προγράμματος του υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων το οποίο ευαγγελίζεται την «εξυγίανση του ΟΣΕ». Εκτιμάται ότι, μέσα από την εφαρμογή κρίσιμων άρθρων του σχετικού νόμου, τα 2/3 της χώρας απειλούνται να μείνουν χωρίς σιδηροδρομικό δίκτυο, γεγονός το οποίο επιπλέον καθιστά άχρηστες υποδομές οι οποίες πρόσφατα αναβαθμίστηκαν μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων (βλ. Κόρινθος-Ναύπλιο, Έδεσσα-Φλώρινα, Παλαιοφάρσαλος-Καλαμπάκα). Παράλληλα, εγκαταλείπονται τροχαίο υλικό, εξειδικευμένο προσωπικό και εκπαίδευση η οποία κόστισε εκατομμύρια ευρώ στους Έλληνες φορολογούμενους.
Αποτελεί κοινή διεθνή παραδοχή το γεγονός ότι ο σιδηρόδρομος αποτελεί ένα από τα πιο ασφαλή, οικολογικά και αξιόπιστα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ωστόσο, η Ελλάδα φιλοξενεί το αραιότερο δίκτυο ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ: 2.500 χλμ (με κατεύθυνση να μειωθούν σε λιγότερα από 1000), έναντι περίπου 4.500 χλμ τα οποία της αναλογούν βάσει της αναλογίας πληθυσμού και έκτασης. Αντίστοιχα, θα έπρεπε να απασχολούνται 12.000 εργαζόμενοι (μέσα από τα μέτρα της κυβέρνησης περιορίζονται σε περίπου 3.000). Αυτά μάλιστα ισχύουν σε μία περίοδο κατά την οποία η χρήση μη ρυπογόνων μέσων, χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, προτάσσεται ως απάντηση στις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή και την οικονομική κρίση.
Αντίθετα, οι ελληνικές μεταφορές παραδίδονται, ηθελημένα ή όχι, στα ιδιωτικά μονοπώλια των ΚΤΕΛ, των παραχωρησιούχων αυτοκινητόδρομων και των εθνικών εργολάβων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νόμος Σουφλιά με αντικείμενο τις παραχωρήσεις των αυτοκινητόδρομων εξομοίωσε τις σιδηροδρομικές γραμμές με δίκτυα αποχέτευσης, ύδρευσης, κλπ, τα οποία πλέον ο ΟΣΕ υποχρεώνεται να απομακρύνει με έξοδα του οργανισμού (!) προκειμένου να εγκατασταθούν τα εργοτάξια των παραχωρησιούχων. Σε αυτό το πλαίσιο, αντί για έργα νέας ταχείας γραμμής προς την Πάτρα, η ΕΡΓΟΣΕ τοποθετεί εργοτάξια της Ολυμπίας Οδού.
Περικοπές βάσει ανακριβών ελλειμμάτων
Όπως έχει αναφερθεί και σε παλαιότερη ανάρτηση του tvxs.gr, για τις επικοινωνιακές ανάγκες εφαρμογής του συγκεκριμένου σχεδιασμού, ο ΟΣΕ συνδέθηκε με «διαστημικά» ελλείμματα, παρά το γεγονός ότι περίπου το 85% από αυτά αφορά δάνεια και τοκοχρεωλύσια τα οποία «φόρεσε» η πολιτεία επί σειρά ετών στον οργανισμό, χωρίς η ίδια να καταβάλλει τη θεσμοθετημένη χρηματοδότηση.
Ως «χαριστική βολή» λειτουργούν οι μαζικές περικοπές γραμμών του ΟΣΕ και δρομολογίων της ΤΡΑΙΝΟΣΕ τα τελευταία 3 χρόνια, οι οποίες συνοδεύτηκαν από αδράνεια στην ολοκλήρωση κομβικών έργων, όπως η νέα γραμμή προς Πάτρα, η ηλεκτροκίνηση, τα έργα Προαστιακού Αθηνών και Νέου Σταθμού Αθηνών και η σύνδεση λιμένα Ικονίου.
Ενδεικτική ήταν και η αιφνίδια κατάργηση -το καλοκαίρι του 2009- του Intercity, που συνέδεε τη Δυτική Θεσσαλία με την Αθήνα, παρέχοντας ένα κατά γενική ομολογία χρήσιμο και αποδοτικό δρομολόγιο: εξυπηρετούσε τον κόσμο που επιθυμούσε να κάνει τις δουλειές του στην Αθήνα, απασχολούσε στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του μόνο ένα άτομο ως προσωπικό, ενώ είχε μερικά εκατομμύρια ευρώ έσοδα και πολύ λίγα έξοδα. Στο τελευταίο του ταξίδι το τρένο είχε πληρότητα 100%, κι όμως καταργήθηκε.
Γνώστες του αντικειμένου, αναφέρουν χαρακτηριστικά: «δεν είναι δυνατόν π.χ. η γραμμή Πατρών-Πύργου που εμφάνιζε ημερήσια κίνηση 1300 επιβατών όταν είχε 8 ζεύγη δρομολογίων, να αξιολογείται σύμφωνα με την σημερινή κίνηση που παρουσιάζει μετά το 2009, οπότε αποψιλώθηκε δρομολογιακά και έμεινε μόνο με 2 ζεύγη. Σε ένα άλλο παράδειγμα αναφέρεται πως «ο πετυχημένος κατά γενική ομολογία Προαστιακός της περιοχής Καλαμάτας (προς Μεσσήνη / ΤΕΙ / Άνω Μεσσηνία / Κυπαρισσία) κρίνεται κι αυτός συγκυριακά: από 2000 επιβάτες ημερήσια κίνηση το 2008, έχασε στη συνέχεια κι αυτός μεγάλο μέρος της πελατείας του, επειδή τον Αύγουστο του 2009 αποψιλώθηκε από δρομολόγια (ή αναδρομολογήθηκε σε άσχετες ώρες άλλες αντ’ άλλων που δεν εξυπηρετούσαν τους σπουδαστές των ΤΕΙ) και απαξιώθηκε, παρά το γεγονός ότι είναι περιζήτητος από την τοπική κοινωνία και την Τοπική Αυτοδιοίκηση».
Το «άδειο» τρένο από Καλαμάτα προς Μεσσήνη που καταργήθηκε.
Επιπλέον, γίνεται λόγος για «αθηνοκεντρικό» σύστημα, καθώς από τα 50 εκατ. ευρώ (σε ετήσια βάση) της επιδότησης στις άγονες γραμμές, «τη μερίδα του λέοντος παίρνει ο Προαστιακός της Αθήνας, ο οποίος θα μπορούσε εν μέρει να επιδοτηθεί και από τις επιδοτήσεις για τις Αστικές Συγκοινωνίες που δίδονται στον ΟΑΣΑ, αφού σημαντικό μέρος του συγκοινωνιακού του έργου εκτελείται εντός των ορίων της ζώνης ΟΑΣΑ». Ως εκ τούτου, «δεν περισσεύουν χρήματα για να επιδοτηθούν γραμμές με σημαντική -τηρουμένων των αναλογιών- κίνηση», όπως «η γραμμή προς Φλώρινα, προς Τρίκαλα / Καλαμπάκα, οι γραμμές Αλεξανδρούπολης-Έβρου, Πατρών-Πύργου, Κορίνθου-Ναυπλίου / Τρίπολης και ο Προαστιακός της Καλαμάτας».
Οι φίλοι του σιδηρόδρομου
Φορείς όπως το δίκτυο για τη Δημόσια Συγκοινωνία και τη Βιώσιμη Κινητικότητα, ΕΠΙΒΑΤΗΣ, αξιώνουν όχι καταργήσεις και περικοπές αλλά τον οργανωτικό εξορθολογισμό του ΟΣΕ, μέσα από«μελετημένα δρομολόγια που να μπορούν να αφαιρέσουν μεταφορικό φορτίο από τις οδικές μεταφορές».
Το τελευταίο τρένο στη γραμμή Πατρών-Καλαμάτας (λήψη στο Ζευγολατιό)
Ο Σύλλογος Φίλων του Σιδηρόδρομου, αφού διαπιστώνει ότι «με πρόσχημα τα ελλείματα (που σε μεγάλο βαθμό αφορούν το δημόσιο χρέος), δρομολογείται μια πρωτοφανής συρρίκνωση του σιδηροδρομικού δικτύου», επισημαίνει πως «υπάρχουν τμήματα του δικτύου, ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και μεγάλης τουριστικής σημασίας, τα οποία με διαφορετικού τύπου εκμετάλλευση, προσανατολισμένη στις αιχμές και τις ιδιαιτερότητες της τουριστικής αγοράς (όπως γίνεται στο εξωτερικό), θα μπορούσαν να είναι κερδοφόρα και πηγή εσόδων για την τοπική οικονομίαγενικότερα:
• οδοντωτός Διακοφτό-Καλάβρυτα
• τρενάκι Πηλίου
• Ολυμπία-Κατάκολο
• Κόρινθος-Ναύπλιο / Τρίπολη
• Πέρασμα Νέστου
• τρενάκι Πηλίου
• Ολυμπία-Κατάκολο
• Κόρινθος-Ναύπλιο / Τρίπολη
• Πέρασμα Νέστου
Yπενθυμίζεται ότι ο «Εθνικός Χωροταξικός Σχεδιασμός» του 2008, ανάμεσα σε άλλα, προβλέπει ότι «στις σιδηροδρομικές επιβατικές μεταφορές αστικού και υπεραστικού τύπου δίδεται προτεραιότητα» και πως «η κύρια στρατηγική περιλαμβάνει επέκταση του δικτύου αύξηση της ασφάλειας, βελτίωση των ταχυτήτων και πύκνωση όλων των δρομολογίων των μέσων σταθερής τροχιάς αστικού και υπεραστικού τύπου (…) ολοκληρωμένη σιδηροδρομική σύνδεση και παροχή υψηλής ποιότητας συνδυασμένων μεταφορών σε όλους τους λιμένες που βρίσκονται πλησίον του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου», κ.ά.
Ο ΣΦΣ ζητά «με σχετική τροπολογία του νόμου, διπλασιασμό τουλάχιστον του ποσού των επιδοτήσεων των σιδηροδρομικών δρομολογίων (100 εκατ. ευρώ), ταυτόχρονα με την υλοποίηση των οργανωτικών και αναδιαρθρωτικών αλλαγών της ΤΡΑΙΝΟΣΕ για μείωση του μοναδιαίου λειτουργικού της κόστους», όπως και «τα κριτήρια δρομολόγησης της ΤΡΑΙΝΟΣΕ να είναι αντικειμενικά και όχι να στηρίζονται σε αξιολόγηση των 2 τελευταίων ετών, όπου πολλές γραμμές υπολειτουργούσαν με ελάχιστα, άρα μη ελκυστικά, δρομολόγια (πχ Πελοπόννησος, Ανατ. Μακεδονία-Θράκη κλπ) ή δεν λειτουργούσαν καθόλου λόγω έργων ή επαναλειτούργησαν μετά πολύχρονη διακοπή και χωρίς διαφήμιση, με χρόνους διαδρομής μεγαλύτερους από τους στοχευόμενους από τα έργα ανακαίνισης (πχ γραμμή Τριπόλεως, Ναυπλίου)».
Επιπλέον, προτείνεται «οι Περιφέρειες να ασκήσουν το δικαίωμα που τους δίνει ο νόμος να επιδοτούν και αυτές τα δρομολόγια των «άγονων γραμμών», ενώ θα πρέπει στα πλαίσια του Σχεδίου Καλλικράτης να αναλάβουν συνολικά την αρμοδιότητα σχεδιασμού, παραγγελίας, ελέγχου και επιδότησης των δρομολογίων τοπικού, αστικού, προαστιακού και περιφερειακού χαρακτήρα τρένων και λεωφορείων, με δημιουργία κατάλληλα στελεχωμένων δομών και ανάληψη πόρων».
Ωστόσο, επικριτές των κυβερνητικών επιλογών στο σιδηρόδρομο θεωρούν ότι οι σημερινές εξελίξεις είναι αναπόφευκτες, καθώς «αγαλλιάζουν το πανίσχυρο αυτοκινητιστικό λόμπι στην Ελλάδα(μεγαλοεργολάβοι - παραχωρησιούχοι αυτοκινητοδρόμων που σπέρνουν κάθε 30 - 40 χλμ πανάκριβα διόδια και ΚΤΕΛ – φορτηγατζήδες - μεγάλο / μεσαίο / μικρό αυτοκινητικό κεφάλαιο που θα μονοπωλήσει τις χερσαίες μεταφορές, με ότι αυτό σημαίνει για το κόστος μεταφοράς κλπ)».
